Ocena zasobów wodnych zlewni Nysy Łużyckiej w warunkach niskich wód (do wodowskazu w Przewozie)
Raport zawiera wyniki prowadzonych analiz w zakresie oceny zasobów wodnych Nysy Łużyckiej, uwzględniając prognozowane w ramach czterech scenariuszy (RCP 8.5, A1B, RCP 4.5, RCP 2.6) zmiany klimatu. Ilościowa ocena zasobów dyspozycyjnych odniesiona została do jednostek administracyjnych (gmin) zarówno polskich, jak i niemieckich, położonych wzdłuż rzeki granicznej.
Prognozowane zmniejszenie się ilości opadów atmosferycznych w regionie, a w konsekwencji również zasobów wodnych, sprawi, ze lokalnym decydentom pozostanie zmierzyć się z trudnym zadaniem jakim jest konieczność wdrożenia rozwiązań, które pozwolą na zaspokojenie lokalnych potrzeb. Ocena stanu zasobów wodnych obszaru jest podstawą prawidłowego doboru działań pozwalających zmierzyć się w przyszłości z problemem suszy. W niniejszym raporcie podjęta została próba zdefiniowania konsekwencji i zagrożeń związanych z prognozowanymi zmianami klimatu (w aspekcie społeczno-ekonomicznym), z jakimi będą musieli zmierzyć się mieszkańcy i lokalni użytkownicy wód powierzchniowych górnego odcinka zlewni Nysy Łużyckiej, aby sprostać potencjalnym wymaganiom na rzecz zoptymalizowania zasad kształtowania zasobów wodnych i warunków korzystania z nich.
Ekspertyza z wynikami modelowania matematycznego dotyczących zmian bilansu wodnego na tle zmian klimatu, pt.:
Ekspertyza z wynikami modelowania matematycznego dotyczącymi zmian bilansu wodnego na tle zmian klimatu
Jednym z działań realizowanych w projekcie NEYMO-NW było przeprowadzenie obliczeń przepływów prognozowanych dla różnych scenariuszy zmian klimatu metodą modelowania matematycznego.
Analizy numeryczne metodą modelowania matematycznego prowadzone zostały kompleksowo, niezależnie przez obu partnerów. Partner niemiecki (LfULG) do analiz numerycznych wykorzystał model o parametrach rozłożonych ArcEGMO, natomiast partner polski (IMGW-PIB) analizy prowadził w oparciu o model MIKE NAM, o parametrach skupionych.
Modele hydrologiczne wykorzystane w projekcie NEYMO-NW bazowały na takich samych założeniach koncepcyjnych:
- badania modelowe obu partnerów prowadzono dla górnej części zlewni Nysy Łużyckiej,
- budowa modeli opierała się o wspólną bazę danych,
- modele opracowane zostały z dobowym krokiem czasowym,
- kalibracja i walidacja modeli wykonana została na danych z tego samego okresu (ze szczególnym uwzględnieniem okresów 1992-1994 i 2015-2018, w których odnotowano deficyt opadów atmosferycznych w odniesieniu do normy z wielolecia).
Przy zastosowaniu takiego podejścia modele dały możliwość odwzorowania sytuacji hydrologicznej zlewni w warunkach niskiego przepływu.
Podsumowanie analiz modelowych, a także porównanie uzyskanych wyników, przy zastosowaniu różnych narzędzi znaleźć można właśnie w tym raporcie.
Wynikowe prognozy natężenia przepływu Nysy Łużyckiej na wodowskazie Przewóz, uzyskane w oparciu o modele MIKE NAM, wykorzystano w dalszych analizach ukierunkowanych na ocenę zasobów wodnych zlewni Nysy Łużyckiej w warunkach niskich wód.
Stany niskie i przepływy nienaruszalne w zlewni Nysy Łużyckiej – analiza transgraniczna
Warunkiem zrównoważonego gospodarowania zasobami wodnymi, w szczególności w warunkach stanów niskich jest uzgodnienie wspólnego dla obydwu krajów podejścia do warunków występowania stanów niskich. Kolejnym wymogiem jest sformułowanie wspólnych zasad gospodarowania zasobami wodnymi, które będą następnie wdrażane przez odpowiednie organy. Przygotowanie wspólnego podejścia obejmuje następujące kwestie:
- W jaki sposób definiuje się warunki stanów niskich w Polsce i w Saksonii?
- Jakie wnioski nasuwają się po analizie literatury naukowej na temat wskaźników stanów niskich i przepływów nienaruszalnych w odniesieniu do działań administracyjnych?
- Jakie przepisy prawa regulują działania w sytuacji występowania stanów niskich i jakie instytucje biorą udział w tych działaniach?
- W jaki sposób uwzględnia się skutki okresów występowania stanów niskich w obowiązujących obecnie planach gospodarowania zasobami wodnymi?
- Jakie wartości graniczne przyjęto do podjęcia działań w wypadku wystąpienia stanów niskich oraz jakie działania w celu zmniejszenia skutków stanów niskich są podejmowane na tej podstawie?
- Jakie są to działania, w jaki sposób oraz przez kogo są one komunikowane i realizowane?
- Jakie priorytety użytkowania zasobów wodnych wyznaczono w odniesieniu do różnego rodzaju użytkowników?
- W jaki sposób badane i ustalane są przepływy nienaruszalne wymagane przepisami prawa?
- W jaki sposób różnią się od siebie przepływy nienaruszalne ustalone po stronie polskiej i niemieckiej oraz jak wygląda porównanie wskaźników stanów niskich?
W opracowaniu przedstawiono odpowiedzi na wspomniane pytania. Szczególną uwagę poświęcono cechom wspólnym i różnicom w podejściu polskim i saksońskim. Na podstawie informacji zebranych do przygotowania odpowiedzi na powyższe pytania, w ostatnim rozdziale niniejszego sprawozdania opracowany został projekt wspólnego podejścia do kwestii stanów niskich i przepływów nienaruszalnych.
Ocena susz oraz ich konsekwencji w zlewni Nysy Łużyckiej i jej otoczeniu (powiat zgorzelecki, żarski oraz powiat Görlitz)
Raport skupia się przede wszystkim na zdefiniowaniu suszy, przedstawieniu jej głównych cech i skutków oraz metod identyfikacji i oceny tego zjawiska. Przedstawiono również istniejące systemy monitorowania suszy i podejście do zarządzania ryzykiem suszy w Polsce i Saksonii. W kolejnych rozdziałach przedstawiono charakterystykę suszy w zlewni Nysy Łużyckiej i jej otoczeniu (powiat zgorzelecki i żarski oraz powiat Görlitz) na podstawie danych historycznych z lat 1981-2019 w odniesieniu do normy 1981-2010 oraz ocenę suszy w latach 2018-2019 wraz z jej wpływem na wybrane sektory gospodarki (rolnictwo, leśnictwo i energetyka wodna), na społeczeństwo (gospodarka komunalna) oraz oddziaływanie na środowisko.
Raport z ankietyzacji
Głównym celem ankietyzacji mieszkańców było poznanie opinii społeczeństwa na tematy związane ze zmianami klimatycznymi, zjawiskiem suszy i zasobami wodnymi.
Wspólną ankietę opracowali partnerzy projektu. Następnie w okresie od IX.2019 do II.2020 r przeprowadzono badanie ankietyzacyjne metodą wywiadu bezpośredniego. Uzyskano 178 wypełnionych ankiet, które poddano analizie zarówno pod względem struktury próby, jak i analizy wyników. Ankietę wypełniły przede wszystkim osoby zamieszkujące miasta (56% ankietowanych, obszary wiejskie 42%), głównie zamieszkujące omawiany region od co najmniej kilkunastu lat (68% respondentów). Wskazuje to na zbliżoną reprezentacyjność przedstawicieli miast i wsi w badaniu ankietowym. W aspekcie wieku osób wypełniających ankietę pozwala pozytywnie ocenić duże zaangażowanie grupy wiekowej w wieku produkcyjnym (74%) i wieku po produkcyjnym (21%), które stanowią największy udział w strukturze wiekowej ludności. Taki udział tych dwóch grup wiekowych pozwala na realną, podpartą życiowym doświadczeniem ocenę poruszanej problematyki. Dzięki rozpowszechnieniu ankiety w regionie wsparcia (w zlewni Nysy Łużyckiej) udało się dotrzeć do głównych grup docelowych i regionu docelowego oraz oszacować obecny stan wiedzy o zjawisku suszy i jej skutkach w analizowanym rejonie.
Zakres tematyczny poruszony w ankiecie dotyczył zmian klimatu, zjawiska suszy i jej skutków. Ankieta zawiera 13 pytań, zarówno pytania jednokrotnego, jak i wielokrotnego wyboru a także pytania otwarte (na które była możliwość, nie konieczność, udzielenia odpowiedzi). Poruszane zagadnienia odniesiono do:
- postrzegania skutków zmian klimatu, w tym suszy,
- zasobów wodnych,
- instytucji zarządzających działaniami zmierzającymi do niwelowania skutków suszy,
- możliwości wsparcia finansowego (odszkodowania) za poniesione straty wskutek występowania zjawisk ekstremalnych,
- oceny działań / środków służących łagodzeniu potencjalnego niedoboru wody.
Nawiązując do tych zagadnień poniżej przedstawiono kilka wybranych elementów. W aspekcie pierwszym (tj. postrzegania skutków zmian klimatu) większość mieszkańców obszaru wsparcia słyszała o zjawisku suszy i identyfikuje jej skutki w regionie.
Wśród źródeł informacji o suszy mieszkańcy najczęściej wskazywali media, Internet i doświadczenia osobiste (straty w uprawach, bark wody w studniach, potokach, wysokie ceny żywności, uschnięte drzewa). Stąd projekt NEYMO-NW z tworzonym Transgranicznym Wirtualnym Centrum Informacji o Zasobach Wodnych może stanowić istotne dodatkowe źródło informacji. Tym bardziej, iż w obu krajach wciąż są mieszkańcy wskazujący na potrzebę informowania i edukowania o suszy i jej skutkach.
Dziękujemy respondentom, którzy wypełnili ankiety i zachęcamy do zapoznania się z publikacją.
SUSZA ATMOSFERYCZNA W ZLEWNI NYSY ŁUŻYCKIEJ
SUSZA HYDROLOGICZNA W ZLEWNI NYSY ŁUŻYCKIEJ
Wprowadzenie do zagadnień hydromorfologicznych w folderze: Folder o hydromorfologii
Przewodnik po stronie Transgranicznego Wirtualnego Centrum Informacji o zasobach Wodnych pt: Folder o TWCIW
